Kabakulak

İsmini kulak altında bulunan parotis bezlerini şişmesinden alan bu çocukluk çağı hastalığında, diğer tükrük guddeleri de tutulur ve ateşle seyreder.

Etken

Hastalığa yol açan Kabakulak virusu, mikrobiyolojide Paramyxoviridae denilen bir RNA virusudur.

Bulaşma

Hasta kişinin öksürüp, hapşırması ile havaya saçılan boğaz salgılarının solunum yolu ile bulaşır. Virüs tükrük guddesinde şişmeden 7 gün önce, şiştikten 9 gün sonraya kadar üremeye devam eder, bu nedenle hastalık bu günlerde çok bulaşıcıdır.

Sıklık

Kapalı ve aşısız toplumlarda her 2-5 yıl arayla salgınlar olur. Ocak ve mayıs arasındaki aylarda daha sık görülür. Süt çocukluğu çağında anneden geçen koruyucu hasta olmaktan korur. Olguların yarısı 15 yaşın altındadır, 20 yaşına kadar çocukların %90’ı hastalığı geçirir.

Hastalığın oluşması

Hasta kişi ile temas ettikten(kuluçka süresi) ortalama 16-18 gün sonra kabaca 12 ila 25 gün içinde hastalık belirtileri başlayabilir. Kabakulak virüsu, duyarlı kişinin solunum yolu mukoza hücrelerinde çoğalır. Virus özellikle gudde yapısındaki dokulara(tükrük bezleri, pankreas, erkek ve kızların yumurtalıkları) ve sinir sistemine(beyin dokusu, omuriliği saran zarlar (Menenjit)) yayılarak iltihap oluşumuna neden olur.

Hastalık belirtileri

Kabakulak, herhangi bir hastalık belirtisi olmadan da geçirilebilir.

Tükrük bezlerinin tutulumu (Parotit)

Ateş, başağrısı, iştahsızlık, halsizlik, kulak ağrısı belirtileri ile kendisini gösterir. Tükrük bezlerinin iltihaplanması nedeniyle kulak memesi hizasında yanaklarda tek veya çift taraflı ağrılı şişlik olur. Bir-iki gün içerisinde en sık kulak altında bulunan parotis bezinin bulunduğu bölgede şişlik, ağrı, hassasiyet ortaya çıkar. Karşıdan bakıldığında hastanın kulak kepçesi yukarı-dışa itilmiştir, çenenin köşesi silikleşir ve yüz asimetrik görünüm alır. Hastaların çok az bir kısmında sadece tek taraflı şişlik olur iken, çoğunlukla birkaç gün sonra diğer taraf parotis bezi de şişmeye başlar. Parotis bezinde kızarıklık, ısı artışı gibi belirtileri bulunmaz, ancak ağrı nedeniyle çiğneme ve konuşma güçlüğü olur. Ateş 1-6 günde düşer, şişlik 6-10 gün içinde geriler. Dil altındaki tükrük bezleri daha az sıklıkla tutulur.

Yumurtalıkların tutulması

Kız çocuklarında yumurtalık(ooforit) iltihabı, erkek çocuklarında erbezi ve yumurtaları (Epididimo-orşit) ergenlik döneminden önce nadiren olur iken ergenlikten sonra erkeklerde üçte bir, kızlarda yirmide 1 oranında gelişir. Erkeklerde genellikle tek taraflı yumurta tutulur, yumurta ağrılıdır, çok büyür, ayrıca alt karın bölgesinde ağrı olur. Yakınmalar 5 günde gerileyebilir ancak haftalarca da sürebilir.

Beyin zarı ve beyin dokusu iltihabı(Menenjit ve Ansefalit)

Kabakulak virüsu, aşısız toplumlarda en sık beyin zarı iltihabına (viral menenjit) yol açan etkendir. Beyin zarı iltihabı(Menenejit) tükrük bezleri şişmeden önce, şişlik sırasında veya şişlik kaybolduktan sonra ortaya çıkabilir. Başağrısı, bulantı, kusma , huzursuzluk, ense sertliği gibi belirtiler olur. Beyin dokusunun(ansefalit) iltihabında ise uykuya eğilim, şuur bulanıklığı, baş dönmesi, havale veya felçler gelişir.

Diğer belirtiler

Ender olarak kabakulak hastalığının seyri sırasında pankreas iltihabı, eklemlerde gezici iltihaplanma, böbrek tutulumu görülebilmektedir.

Tanı

Tükrük bezlerinde ve yumurtalarda iltihaplanmaya yol açan diğer hastalık ile ayırt edilmelidir. Kabakulak hastalığında serum amilaz düzeyi 2-3 hafta yüksek kalır. Kabakulak’ a özgü korucu proteinlerin( IgG ve IgM antikorları) araştırılır.

Tedavi

Belirtileri azaltmaya yönelikdir. Ağrı kesici ilaçlar verilebilir.

Hastalığın yan etkileri

Hastalık, ender olarak sağırlık, kısırlık gibi kalıcı hasarlara da yol açabilir. Kabakulak enfeksiyonu sırasında sağırlık her 20.000 olguda bir ve her 100.000 olguda 1-3 ölüm görülebilmektedir. Gebeliğin ilk üç ayı içerisinde hastalığa yakalanan annelerde düşük olabilir.

Korunma

Mutlaka aşı yaptırmak gerekir. Kabakulak aşısı , 1967 yılında ruhsat almış olan canlı, zayıflatılmış bir viral aşıdır. Genellikle tek bir enjeksiyon içinde Kızamık, kabakulak ve kızamıkçık(KKK) aşıları beraberce uygulanabilir. KKK aşısı çocuklara iki doz uygulanır. Birinci doz çocuk 12-15 aylıkken, ikinci doz 4-6 yaş arasında iken, çocuk yuvasına veya ilkokula başlanmadan önce uygulanır. Ancak 11-12 yaşına kadar ikinci doz KKK yapılmayan çocuklara bu evrede yapılmalıdır.

Bazan kabakulak aşısından 1-2 hafta sonra hafif bir ateş veya yanaklardaki veya çene altındaki bezlerde şişme görülebilir. Daha ciddi yan etkiler çok nadirdir. Ülkemizde KKK aşısı sağlık bakanlığı tarafından Haziran 2006 tarihinden itibaren ücretsiz yapılmaya başlanmıştır. 

Prof. Dr. Yıldız CAMCIOĞLU
www.asicalismagrubu.org


Beyaz Hastane